Με αφορμή την υπόθεση της Σοφίας Μπεκατώρου αλλά και το κύμα αντιδράσεων που έφερε η καταγγελία της μπήκαμε στη διαδικασία να αναρωτηθούμε γιατί τόσο συχνά φαίνεται πως οι άνθρωποι σπεύδουν να κατηγορούν το θύμα αντί για τον θύτη.
Η πιο εύκολη απάντηση θα ήταν να πούμε πως οι περισσότεροι άνθρωποι δεν είναι καλοί στην ενσυναίσθηση ή ότι είναι σκληροί και άκαρδοι. Ένας άλλος τρόπος, ο οποίος θα άνοιγε και μεγαλύτερο διάλογο θα ήταν να ψάξουμε λίγο περισσότερο.
Συχνά οι άνθρωποι όταν πρόκειται για τους άλλους ανθρώπους, ο τρόπος που εξηγούν τα πράγματα που τους συμβαίνουν αφορά στα εσωτερικά χαρακτηριστικά των ανθρώπων αυτών, αποκλείοντας οποιοδήποτε εξωτερικό παράγοντα. Αυτό που συμβαίνει δηλαδή λέγεται σφάλμα απόδοσης, και είναι περισσότερο γνωστό στα αγγλικά ως “attribution error”. Για παράδειγμα όταν μάθουμε πως έκλεψαν το σπίτι κάποιου θα ρωτήσουμε όλο έκπληξη: - Μα καλά δεν είχε συναγερμό; Δεν είχε κλειδώσει; Γιατί είχε τόσα πράγματα αξίας μέσα στο σπίτι.
Λες και το ότι κάποιος δεν έχει ασφάλεια στο σπίτι του ή δεν έχει τοποθετήσει τα κοσμήματά του σε χρηματοκιβώτιο στην τράπεζα, εξηγεί γιατί κάποιος κλέφτης θα μπει σπίτι του και θα το παραβιάσει.
Η τάση μας να κατηγορούμε το θύμα είναι και συχνά η λανθασμένη αντίληψη που έχουμε όταν κοιτάμε το παρελθόν. Γνωρίζοντας ότι κάτι έχει ήδη συμβεί θεωρούμε ότι κάποιος θα μπορούσε να έχει προβλέψει το αποτέλεσμα και τι θα είχε συμβεί. Αυτό δεν αφορά μόνο περιπτώσεις κακοποίησης. Συχνά ακόμα και σε μία ασθένεια μπορεί να αρχίσουμε να κάνουμε ερωτήσεις όπως: Κάπνιζε; Δεν έκανε τις εξετάσεις του; Έτρωγε γλυκά; Σαν να προσπαθουμε να προβλέψουμε αυτό που έγινε, γνωρίζοντας ήδη το μέλλον. Στην πραγματικότητα κανένας δεν μπορεί να ξέρει το αποτέλεσμα μιας πράξης ή κατάστασης, μέχρι κάτι όντως δραματικό να συμβεί.
Το φαινόμενο του δίκαιου κόσμου ή αλλιώς, όπως θα το βρείτε στην ξένη βιβλιογραφία, the just-world phenomenon. Όλοι οι άνθρωποι έχουμε την ανάγκη να νιώθουμε πως ο κόσμος μας είναι δίκαιος και ότι όλοι παίρνουμε αυτό που μας αξίζει. Στην πραγματικότητα ο κόσμος είναι πολύ άδικος, απλά όλοι μας έχουμε την ανάγκη να δημιουργούμε μία αίσθηση ψεύτικης ασφάλειας, απομακρύνοντας έτσι την σκέψη πως μπορεί κάτι κακό να συμβεί σε εμάς.
Η αλήθεια είναι πως το θύμα ποτέ δεν φταίει. Απλά είναι πολύ δύσκολο να το δεχθούμε γιατί η σκέψη αυτή μας κάνει όλους εν δυνάμει θύματα και αυτή είναι μία σκληρή και δύσπεπτη σκέψη. Το μοναδικό αντίδοτο είναι η συμπόνια και η αλληλεγγύη. Πριν βιαστούμε να βγάλουμε ένα συμπέρασμα ή να κάνουμε μία ερώτηση, να προσπαθήσουμε να μπούμε στη θέση του άλλου ανθρώπου.
